خانه طباطبایی های کاشان

تاریخ شنبه, 25 اسفند 1397 12:02

نویسنده فاطمه خبازی نیاسر

به هر شهری از شهرهای ایران زیبا که سفر می کنید سازه هایی زیبا و تاریخی ، حاصل هنرنمایی و ذوق معمار و صاحب سازه می بینید که نمایه ای از فرهنگ و سلیقه و سبک زندگی و اقلیم مردم آن خطه است.
اما خانه طباطبایی های کاشان اوج این هنر و علم است و سبب شده این شاهکار بی بدیل از هنر معماری قدیم ، به عروس خانه های تاریخی ایران مشهور شود .

خانه تاریخی طباطبایی های کاشان با شماره ثبت 1504 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .

تاریخچه خانه طباطبایی ها
خانه زیبا و دل انگیز طباطبایی های کاشان در یکی از محله های تاریخی کاشان به نام سلطان امیر احمد ، و در جوار بقعه مطهر امامزاده سلطان امیر احمد (س) قرار دارد.
وسعت آن 4730 متر مربع  می باشد که شامل بخش های گوناگونی است و بسیار هوشمندانه در عین ظرافت و زیبایی همه نیازهای ساکنان آن را برآورده کرده است .
صاحب خانه  حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی از اهالی نطنز و مقیم کاشان  بوده  و از تاجران بین المللی فرش در ان زمان بوده است .
استاد علی مریم معمار هنرمند و برجسته کاشانی در سال 1250 ه. ق که سازنده خانه با شکوه بروجردیها و سرای امین الدوله هم بود عهده دار ساخت عمارت شد.
و  میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی مشهور به صنیع الملک که نقاش باشی دربار ناصر الدین شاه نیز بوده و از دوستان خانوادگی مالک خانه محسوب می شده بر امور گچبری و نقاشی خانه نظارت داشته است ؛ که همین موضوع بر اعتبار خانه طباطبایی ها افزود .
نقاشی ها و گچبری های شکوهمند این خانه تاریخی کاشان بر پایه نقش فرش ایرانی و گل و بلبل اسلیمی اجرا شدند .
به طور کلی ۴۰ اتاق ، ۴ حیاط ، ۴ سرداب ( زیرزمین ) و ۳ بادگیر در خانه طباطبایی ها وجود دارد و آب مورد نیاز ساکنان نیز از ۲ رشته قنات تأمین می شده است .

ویژگی های معماری خانه طباطبایی های کاشان
در معماری این خانه از شیوه گودال باغچه و نیز معماری درونگرا و حجابدار استفاده شده که هم به اقلیم این منطقه توجه ویژه شده و هم به لحاظ پایبندی به اعتقادات دینی و مذهبی از نوعی حجاب و مصونیت برخوردار است .

    در شیوه گودال باغچه که پس از زلزله سال 1192 ه. ق در کاشان رایج شد ، خانه را حدود یک  طبقه پایین تر از همکف می ساختند ؛ در مناطق کویری برای تامین خاک مورد نیاز بنا و و راحتی دسترسی به آب قنات و عایق  نمودن خانه در برابر سرما و گرما و صدا و همچنین برای مقاوم ساختن بنا در برابر زلزله بکار می رود . همین عمق خانه باعث می شود اتاق ها دارای پشت به زمین خنک باشند ، که البته در اوج گرمای تابستان کاشان ، سرداب ( زیر زمین ) ها نیز که متصل به بادگیرهای بنا می باشند جوابگوی نیاز ساکنان خانه بوده است .


    در معماری درونگرا هم بیشتر به فضای داخلی خانه توجه میشود و معمار گویی بنا را همچون انسانی در نظر گرفته که بیشتر زیبایی درونی آن باید مد نظر باشد و این زیبایی ها باید از چشم بیگانه در امان بوده در حجابی مستتر گردد .

    در معماری حجاب دار ، خانه از کوچه اصلا جلب نظر نمی کند  و این ویژگی ساکنان را از چشم زخم که به آن اعتقاد داشتن محفوظ میداشته و همینطور شکوه بیرونی خانه را نوعی به رخ کشیدن ثروت محسوب میکردند ، که به این امر هم توجه شده است . در معماری حجابدار نه تنها از بیرون به داخل خانه دید ندارد بلکه اتاق ها و بخش های مختلف خانه هم نسبت به هم در حجاب هستند و باعث راحتی و آرامش اهالی می شود .
معماری داخلی خانه طباطبایی ها
به علت بزرگی این خانه 5 در ورودی برای آن تعبیه شده است که  امروز ورودی اصلی آن قابل استفاده است .

    ورودی خانه برای انتظار مهمانان بوده که با راهروی پرپیچ و خمی به هشتی وارد می شود .

    راهرو های طولانی و پیچدار مزیت خانه های قدیمی است چراکه هم ساکنان خانه را از دید غریبه ها حفظ می کند و هم اختلاف ارتفاع خانه با سطح کوچه را پوشش می دهد .

    بیرونی خانه شامل حیاطی وسیع و زیبا و حوضی است بزرگ که علاوه بر تزیین حیاط برای آبیاری درختان و مصارف ساکنان استفاده می شده است .

    شاه نشین زیباترین قسمت خانه طباطبایی هاست و مخصوص پذیرایی از مهمانان و بازرگانان و محل برگزاری جشن ها .اتاق شاه نشین یا تالار بزرگ ، اتاقی هفت دری با سقف بلند ، تزیینات آینه کاری ، نقاشی ، گچبری و مقرنس بندی می باشد که به خاطر آینه کاری های زیاد میان گچبری ها به تالار آینه نیز شهرت دارد . نورگیر ها و پنجره های مشبک رنگی زیبایی این اتاق را چند برابر کرده است . دو طرف تاق شاه نشین در خانه طباطبائی ها دو اتاق کوچکتر به نام گوشواره برای مهمانی های کوچک تر قرار دارد .

    ایوان آینه در جلوی تالار بزرگ شاه نشین قرار دارد که برای استراحت مهمانان به هنگام عصر همراه با تماشای فضای حیاط  بکار می رفته است . هنر آینه کاری و گچبری و نقش زیبای فرشی در سقف شاهکاری بی نظیر آفریده است .

    اتاق های بیرونی خانه که دورتادور حیاط قرار دارند ؛ استفاده تابستانه و زمستانه داشته اند . سقف کوتاه دو لایه و وجود شومینه و قرار گیری اتاق ها به صورتی که از عصر تا غروب در معرض تابش باشند ؛ سبب شده ساکنان بتوانند تا دمای 20- را به خوبی تحمل کنند . وضع قرارگیری اتاق های تابستانه نیز به گونه ای است که از تابش مستقیم آفتاب تند تابستان کاشان در امان باشد .

    حیاط خلوت ها در دو طرف گوشواره های اتاق شاه نشین به طور قرینه ساخته شده اند که نقش مهمی در تأمین نور اتاق های کناری دارد و تزیینات آن شامل نقاشی هایی است که سبک زندگی مردمان آن دوران را به نمایش می گذارد .

    قسمت اندرونی شامل ایوان و ایوانچه ها و دو هشتی و ایوانی به نام مهتابی و ... است . قسمت اندرونی فضای خصوصی خانه به شمار می رفته و محل سکونت خانواده آقای طباطبایی بوده است . اتاق مرکزی پنج دری ساده ای است که تزیینات خاصی ندارد ولی شیشه های رنگارنگ آن و انعکاس نور و ایجاد طرح های زیبا در کف و دیوار ها باعث دل انگیز شدن این قسمت خانه می شود .

    سرداب ، خانه طباطبایی ها دارای دو سرداب یا زیرزمین در بخش بیرونی و اندرونی خانه است . جریان هوا که توسط بادگیر ها ایجاد می شود ، حوضی که در وسط سرداب  تعبیه شده ، سقف ضربی ، دوجداره بودن بدنه و جنس مصالح و اختلاف سطح با کوچه که حدود 8 تا 10 متر می باشد و نسیم     خنکی که از سطح حوض بزرگ حیاط به سمت سرداب می وزد همه سبب شده اند که سرداب خانه در تابستان حدود 15 تا 20 درجه خنک تر از فضای بیرون باشد .

    قسمت خدمه فضایی است که برای انجام امور خانه و زندگی در اختیار خدمه و کارگران قرار داده می شده است . این بخش شامل اتاق هایی بدون تزیینات ، مطبخ برای تهیه غذای خانواده و مهمانان و نیز سردابی برای استفاده خدمه و نگهداری مواد غذایی بوده است .
        منبع و اطلاعات تکمیلی دیگر : ویکی پدیا

   برای رزرو خانه در کاشان با بهتوریست همراه شوید.

برای دیدن همه جاذبه تاریخی و طبیعی کاشان و داشتن سفری خاطره انگیز تماس با مشاور بهتوریست بهترین تصمیم است.

جهت هرگونه مشاوره با کارشناسان ما در ارتباط باشید : 09919003864 - 09919004064